Ngarajot Kaweruh Basa Sunda: Conto Soal jeung Jawaban pikeun Kelas 10 Semester 2

Basa Sunda, basa indung urang, mangrupakeun kabeungharan budaya anu patut dilestarikeun jeung dimekarkeun. Dina raraga nguatkeun pamahaman siswa-siswi Kelas 10 ngeunaan basa jeung sastra Sunda, utamana dina semester 2, artikel ieu bakal medarkeun sababaraha conto soal jeung jawabannana. Tujuanna nyaeta sangkan para siswa leuwih siap dina ngahadiran ulangan atawa evaluasi, sarta meunangkeun rasa percaya diri dina ngagunakeun basa Sunda sacara leres jeung sae.

Semester 2 biasana nyertakeun materi anu leuwih jero, ngawengku sababaraha genre sastra, tata basa, jeung ragam basa. Ku kituna, urang bakal ngajugjug kana sababaraha téma penting anu mindeng muncul dina kurikulum basa Sunda Kelas 10 semester 2.

Bagian 1: Pamahaman Téks Puisi (Sajak)

Sajak mangrupakeun salah sahiji wujud karya sastra Sunda anu ngagambarkeun émosi jeung pamikiran pangarang sacara ringkes tapi ngandung harti. Dina bagian ieu, urang bakal nyoba ngajawab sababaraha patarosan anu patali jeung pamahaman sajak.

Conto Sajak:

"Sorot Bulan di Jukut Héjo"

Di buruan imah nu lega,
Jukut héjo ngalayah, héy.
Sorot bulan ngalangkangan,
Nyepengan rasa nu hérang.

Angin peuting ngabibitaan,
Harepan nu can kaucap.
Di handapeun langit nu béntang,
Aing ngalamun, ngalangkang.

Duh, bulan nu caang bender,
Bawa kabagjaan ka kami.
Sing leungit sagala sedih,
Sing lumungsur rahmat Gusti.

Patarosan:

1. Naon téma utama dina sajak di luhur?
2. Saha jeung kumaha suasana anu digambarkeun dina pada kahiji?
3. Naon anu dimaksud ku "harepan nu can kaucap" dina pada kadua?
4. Naon paménta panulis ka bulan dina pada katilu?
5. Naon waé gaya basa anu kapanggih dina sajak ieu? Sebutkeun conto kalimahna!

Jawaban:

1. Téma utama dina sajak ieu téh ngeunaan rasa pangharepan jeung kahadéan anu dipikahayang ku panulis dina suasana peuting anu tenang. Aya ogé unsur kaéndahan alam anu ngarojong kana rasa éta.
2. Nu digambarkeun téh suasana peuting anu tenang jeung damai di buruan imah anu lega. Panulis ngagambarkeun suasana éta ku ngagunakeun gambaran jukut héjo anu ngalayah sarta sorot bulan anu ngalangkangan. Kasasabanana ngandung rasa hening jeung tenang.
3. "Harepan nu can kaucap" hartina téh cita-cita, kahayang, atawa paménta anu masih kénéh aya dina jero haté, can diucapkeun sacara langsung atawa can kacumponan. Ieu ngagambarkeun rasa tacan lengkep atawa aya hal anu dipiharep ku panulis.
4. Panulis ménta ka bulan sangkan mawa kabagjaan jeung ngaleungitkeun sagala sedih. Saterusna, ménta sangkan lumungsur rahmat ti Gusti. Ieu mangrupa paménta pikeun kaayaan anu leuwih alus jeung pinuh ku karunia.
5. Gaya basa anu kapanggih:
   • Personifikasi: "Sorot bulan ngalangkangan" (bulan dipilaku siga jalma anu ngalangkangan), "Angin peuting ngabibitaan" (angin dipilaku siga jalma anu ngabibitaan).
   • Metafora: "Nyepengan rasa nu hérang" (rasa hérang téh ngagambarkeun rasa suci, tulus, atawa kahadéan anu dirasa ku panulis).
   • Seruan/Apostrof: "Duh, bulan nu caang bender," (panulis nyarita langsung ka bulan anu teu hadir sacara fisik).

Bagian 2: Pamahaman Téks Wacana Naratif (Carita Pondok)

Carita pondok (carpon) mangrupakeun wacana naratif anu nyaritakeun hiji kajadian atawa masalah anu biasana museur ka hiji tokoh utama. Urang bakal ngalogog kana unsur-unsur penting dina carpon.

Conto Carpon (Cuplikan):

Sanggeus sababaraha poé ngalilana di lembur nini, Dayat karasa betah. Udara di dieu kacida segerna, béda jeung di kota anu geus loba polusi. Unggal isuk manéhna sok hudang leuwih isuk pikeun ngilu ka aki ngala lauk di walungan. Éta walungan téh leutik, tapi cai na herang jeung loba laukna. Aki jeung nini kacida algumasihna ka Dayat. Nini sok masakkeun kadaharan anu ngeunah, sedengkeun aki sok ngadongéngkeun ngeunaan sajarah lembur jeung carita-carita baheula. Dayat karasa parobahan dina dirina. Manehna jadi leuwih resep ngalamun, leuwih merhatikeun alam sabudeureun, jeung leuwih wanoh kana hirup basajan.

Patarosan:

1. Saha tokoh utama dina cuplikan carpon di luhur?
2. Kumaha suasana di lembur anu digambarkeun dina cuplikan carpon?
3. Naon kagiatan Dayat unggal isuk jeung saha babarenganna?
4. Naon parobahan anu karasa dina diri Dayat alatan cicing di lembur?
5. Naon amanat anu bisa dicokot tina cuplikan carpon ieu?

Jawaban:

1. Tokoh utama dina cuplikan carpon ieu téh nyaéta Dayat.
2. Suasana di lembur anu digambarkeun téh kacida segerna, hening, jeung basajan. Beda jeung di kota anu geus loba polusi. Karasa aya rasa betah jeung kabahagiaan dina suasana éta.
3. Unggal isuk, Dayat sok hudang leuwih isuk pikeun ngilu ka aki ngala lauk di walungan.
4. Parobahan anu karasa dina diri Dayat nyaéta manéhna jadi leuwih resep ngalamun, leuwih merhatikeun alam sabudeureun, jeung leuwih wanoh kana hirup basajan.
5. Amanat anu bisa dicokot tina cuplikan carpon ieu nyaéta:
   • Pentingna ngajaga jeung ngaraosan kaéndahan alam, utamana di désa anu masih kénéh asri.
   • Hirup basajan jeung deukeut jeung alam bisa méré katengtreman jeung parobahan positif dina diri.
   • Kadeudeuh ti kulawarga (aki jeung nini) kacida pentingna pikeun tumuwuhna budak.
   • Ulah poho kana akar jeung asal-usul, kaasup carita jeung sajarah tempat urang.

Bagian 3: Tata Basa jeung Ragam Basa Sunda

Tata basa Sunda, kaasup undak-usuk basa (lemes, loma, kasar), mangrupakeun hal anu penting dina komunikasi. Dina semester 2, biasana aya pendalaman ngeunaan ieu.

Patarosan:

1. Naon bédana basa lemes, basa loma, jeung basa kasar dina basa Sunda? Sebutkeun conto kalimahna!
2. Ubahan kalimah di handap ieu jadi basa lemes!
   "Aing rek balik ti imah."
3. Ubahan kalimah di handap ieu jadi basa loma!
   "Pun Bapa bade angkat ka kantor."
4. Kumaha cara ngagunakeun ragam basa Sunda anu merenah dina kaayaan sapopoé?

Jawaban:

1. Basa Lemes: Dipaké pikeun nyarita ka jalma anu leuwih kolot, jalma anu dipihormat, atawa ka jalma anu teu acan akrab. Ieu mangrupa basa anu leuwih sopan jeung leuwih luhur tingkatna.

   • Conto: "Pun biang mésér buku di toko." (Basa lemes pikeun nyebut indung jeung meuli).

2. Basa Loma: Dipaké pikeun nyarita ka babaturan, jalma anu sabaya, atawa jalma anu geus akrab. Ieu mangrupa basa anu leuwih santai tapi tetep sopan.

   • Conto: "Aing rék balik ti imah." (Basa loma pikeun nyebut diri sorangan jeung rék).

3. Basa Kasar: Dipaké dina kaayaan anu teu pantes, contona nalika keur ambek, atawa ka jalma anu kacida leuwih ngora atawa anu teu dipihormat. Biasana ngandung unsur anu kurang sopan.

   • Conto: "Anjing, manéh datang telat waé!" (Ieu conto kasar anu ngandung hinaan).

4. Kalimah "Aing rek balik ti imah." lamun diubaran jadi basa lemes bakal jadi:
   "Abdi bade mulih ti rorompok." (Aing -> Abdi, rek -> bade, imah -> rorompok).

5. Kalimah "Pun Bapa bade angkat ka kantor." lamun diubaran jadi basa loma bakal jadi:
   "Bapa rék indit ka kantor." (Pun Bapa -> Bapa, bade -> rék, angkat -> indit).

6. Cara ngagunakeun ragam basa Sunda anu merenah dina kaayaan sapopoé gumantung kana situasi jeung saha lawan nyarita:

   • Ka kolot/Guru/Pihak nu dipihormat: Gunakeun basa lemes.
   • Ka babaturan/Sabaya/Jalma akrab: Gunakeun basa loma.
   • Dina acara resmi/pidato: Gumantung kana aturan acara, tapi umumna basa lemes atanapi lemes alus.
   • Nalika ngadongéng/ngaguar carita: Basa loma mindeng dipaké, tapi tetep kudu merhatikeun konteks.
   • Hindari basa kasar dina sagala kaayaan, iwal ti aya kaayaan anu bener-bener ngabalukarkeun amarah anu teu bisa dikendali (tapi sanajan kitu, leuwih hadé ditahan).
   • Ngupingkeun kumaha jalma séjén ngagunakeun basa ogé bisa jadi pangajaran pikeun urang.

Bagian 4: Wangun Wangun Puisi Sunda Tradisional (Conto: Pupuh)

Di luar sajak modern, basa Sunda ogé boga tradisi puisi anu kuat, salah sahijina nyaéta pupuh. Dina semester 2, biasana aya pangdeudeul ngeunaan ieu.

Patarosan:

1. Naon anu dimaksud ku pupuh?
2. Sebutkeun salah sahiji watek pupuh anu anjeun apal!
3. Naon bédana pupuh jeung sajak?

Jawaban:

1. Pupuh téh mangrupa salah sahiji wanda puisi Sunda tradisional anu mibanda aturan husus dina unggal patokannana. Aturan éta ngawengku jumlah padalisan (larik), jumlah engang dina unggal padalisan (guru wilangan), sarta sora engang pamungkas dina unggal padalisan (guru lagu).
2. Salah sahiji watek pupuh anu anjeun apal (conto):
   • Pupuh Kinanti: Watekna hartina ngarepan, deudeupeun, atawa ngantosan. Biasana ngagambarkeun rasa kanyaah atawa karinduan.
   • Pupuh Balakbak: Watekna pikaseurieun, heureuy.
   • Pupuh Sinom: Watekna ngagambarkeun rasa bungah, sumanget, atawa ngaguar hiji hal.
     (Siswa bisa milih salah sahiji anu paling apal)
3. Bédana pupuh jeung sajak:
   • Aturan: Pupuh mibanda aturan anu ketat ngeunaan guru wilangan jeung guru lagu, sedengkeun sajak leuwih bébas dina aturanana, umumna ngan merhatikeun téma jeung rasa.
   • Watek: Pupuh biasana ngagambarkeun watek atawa rasa anu husus pikeun unggal jenisna. Sajak leuwih bebas dina ngagambarkeun rupa-rupa rasa jeung pamikiran.
   • Basa: Pupuh tradisional mindeng ngagunakeun basa anu rada baku jeung luhur, sedengkeun sajak bisa ngagunakeun basa sapopoé atawa basa anu leuwih gaul.
   • Pola: Pupuh boga pola anu ajeg dina unggal pada jeung pupuhna, sedengkeun sajak leuwih dinamis dina polana.

Panutup

Média ieu mangrupa conto leutik tina rupa-rupa materi anu bisa dipedar dina basa Sunda Kelas 10 Semester 2. Pamahaman anu jero kana sastra, tata basa, jeung ragam basa bakal ngabantu para siswa dina ngamumulé basa Sunda. Teruslah diajar, maca, jeung latihan sangkan pangaweruh basa Sunda urang beuki ngaronjat. Ulah éra ngagunakeun basa Sunda, sabab éta téh identitas urang!

Catetan:

• Artikel ieu geus diupayakeun pikeun ngadeukeutan 1.200 kecap.
• Conto sajak jeung cuplikan carpon dijieun ku sorangan, tapi bisa diganti ku conto ti buku paket atawa sumber séjén anu leuwih otentik.
• Patarosan jeung jawaban geus dumasar kana materi anu umum diajarkeun di Kelas 10 Semester 2.
• Penting pikeun ngajelaskeun ogé yen aya rupa-rupa watek pupuh séjénna, jeung gaya basa dina sajak bisa leuwih variatif.

Mugia ieu artikel ngabantu para siswa dina diajar basa Sunda!